Akıllı Sözleşmeler (Smart Contract) Nedir?

Finans piyasalarında özellikle de kripto para piyasasında (Smart Contract) olarak bilinen akıllı sözleşmeler, aslında bilgisayar ortamında üretilmiş işlem protokolleridir.

Blokzincir teknolojisinin hayatımıza girmesiyle, taraflar arası işlemler, anlaşmalar, hukuki metinler gibi kontratlar kod satırlarına yazılarak; aradaki komisyoncular kaldırılmakta ve sözleşme muhataplarının bürokratik süreçleri kısaltılarak hem zamandan hem de finansal açıdan tasarruflar sunmaktadır.  Blokzincir teknolojisinin beraberinde getirmiş olduğu; merkeziyetsiz, açık kaynaklı, etkili ve şeffaf yapısıyla kurulan sözleşmeler herkes tarafından doğrulanabilen, üzerinden sonradan değiştirme yapılamayan yapısıyla ve kalıcı olarak kaydedilerek veri tabanına işlenir. Kurulan matematiksel modellemenin yani algoritmanın kusursuz yazılması sonucunda insan hatasının da en aza indirilmesine olanak verir. Yine algoritmanın kusursuz bir yapıya sahip olması halinde Veri tabanındaki birtakım kullanıcılara özel anahtar ile sözleşmeye ulaşma imkanı verilebileceği gibi genel anahtarlı katılımcıların da veri tabanına giriş yapabilmesi de sağlanarak kontratların güvenliği ve teyit edilebilirliği teminat altına alınmış olur.

Akıllı kontratların yaygınlaşmasıyla taraflar arasındaki uyuşmazlıklarda komisyon ve bürokratik maliyetler de kısılmış olacaktır. Blokzincir teknolojisindeki doğrulanabilme kolaylığı ile bankalar ve bazı kredi kuruluşları gibi taraflar sürece dahil edilmeyerek işlemlerin hafiflemesi ve tutanak, belge, dosya, e posta kayıtları gibi sayfalarca dokümanın sunulmasından kaynaklanabilecek zaman kaybının, operasyonel ve güvenlik risklerinin ve bunların paylaşımı dahilinde ortaya çıkacak maliyetlerin de önüne geçilmiş olması yine karşımıza çıkacak en büyük avantajlar arasındadır.
 

Akıllı Sözleşme Özellikleri

Akıllı sözleşmeleri en basit dille, kendi kendini yerine getirebilen bilgisayar ortamında üretilmiş elektronik komut dizini olarak tanımlayabiliriz. Daha da basite indirgemek gerekirse; senaryo dahilindeki hadisenin meydana gelmesi durumunda işleyecek olan komutlar bütünüdür. 

Akıllı kontratlara yönelik ilk gelişme, 1998 yılında Nick Szabo’nun akıllı kontratlar içeren ve Bitgold adını verdiği dijital mekanizmaydı. Her ne kadar hayata geçememiş bir proje olsa da bugünkü blokzincir teknolojisinin sahip olduğu pek çok özelliği bünyesinde barındırmaktaydı. Bugün başta Bitcoin olmak üzere, Ethereum , Ripple ve daha pek çok kripto paranın farklı algoritmalar üzerine inşa etmiş olduğu altyapısı ve beraberinde dayandığı akıllı kontrat modelleri mevcut.

Akıllı kontraların kullanımına gelecek olursak; hükumetler, düzenleyici ve denetleyici kuruluşlar, ve başta bankalar olmak üzere dünya çapındaki finans devleri kripto paralara karşı her ne kadar ihtiyatlı davransa da arkasındaki blokzincir teknolojisinin getirmiş olduğu devrime kayıtsız kalamadılar.  Örneklendirmek gerekirse, Depozitelik Güven ve Takas Kurumu (DTCC) ve dört büyük banka -Bank of America Merrill Lynch, Citi, Credit Suisse ve J.P. Morgan- akıllı sözleşmeler kullanarak Axoni tarafından geliştirilen Blockchain’in kredi temerrüt takasını başarıyla işlediler.  Rus Sberbank’ ın Ethereum blokzincirini test ettiği de bilinen örnekler arasında.

Akıllı sözleşmelerin eksi yönleriyle de ele alacak olursak; yeni bir teknoloji olması nedeniyle algoritmanın kusursuzluğunu sağlanması hususu soru işaretlerine gebe diyebiliriz. Ayrıca günümüz koşullarında akıllı sözleşmelerin hükümetler tarafından denetlenebilmesi zorluğu karşımıza çıkan başka bir soru işareti…Fakat zaman içerisinde bu teknoloji de mükemmelleştikçe bu soru işaretlerine de yer kalmayacak ve akıllı sözleşmeler hayatımızın bir parçası olmaya başlayacak.

Akıllı sözleşmeler kripto para birimleri ile birlikte geliştirildikçe, daha çok finans ve bankacılık dünyasında uygulanıyor. Ancak finans piyasalarının yanı sıra ; hukuk, gayrimenkul , sağlık ve bir takım kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde de blokzincir teknolojisinin uygulanması gündelik hayatta bu alanlarda yaşanan pek çok mağduriyetin , tıkanıklığın ve maddi kayıpların önüne geçilmesi konusunda çözüm vadediyor.